جامعه امروزی، یك جامعه پرخطر است كه خطرهای موجود در آن عمدتاً توسط انسان‌ها ایجاد می شود. بدین ترتیب شناسایی و كنترل خطرهای انسان ساخته، یكی از دغدغه‌های مهم می‌باشد.

آن گونه كه واضح است امنیت اقتصادی و اجتماعی از مباحث عمده در زندگی امروزی می‌باشد. البته امروزه دیگر امنیتِ اجتماعی شده صرفاً یك بحث روشنفكری و منحصر به مراكز آكادمیك نیست. بلكه یك ضرورت اجتناب ناپذیر است كه بایستی امنیت از درون جامعه بجوشد.

بر این اساس امنیت داخلی، وضعیتی است كه در آن اولاً هویت اجتماعی از ناحیه آسیب‌های مختلف داخلی و خارجی مصون باشد. دوم اینكه روابط اجتماعی بر مقوله رضایت و نه قدرت استوار باشد. امروزه بحث پیشگیری از بزه دیدگی جهت كاهش نرخ جرایم مورد توجه جرم شناسان و عالمان حقوق جزا قرار گرفته است.

لغت«پیشگیری» در منابع فارسی به معنای دفع، جلوگیری، ازپیش مانع شدن و مانع گشتن به كار رفته است. این واژه در فرهنگ لغت انگلیسی «رندم هوس» یعنی مانع شدن از اینكه چیزی رخ دهد، معنا شده است. مركز بین المللی پیشگیری از جرایم در تعریف این واژه عنوان می‌دارد: «هر عملی كه باعث كاهش بزهكاری، خشونت، ناامنی از طریق مشخص كردن و حل كردن عوامل ایجادكننده این مشكلات به روش علمی شود»؛ پیشگیری از جرایم است.

"ریموند گسن" جرم شناس و مولف؛ معتقد است كه مراد از پیشگیری هر فعالیت سیاست جنایی است كه غرض انحصاری و غیر كلی آن، تحدید حدود امكان پیش آمدِ مجموعه اعمال جنایی از راه غیر ممكن الوقوع ساختن یا دشوار نمودن یا احتمال آن را پایین آوردن است، بدون آنكه به تهدید كیفر یا اجرای آن متوسل شوند. به دیگر سخن، هر رویه‌ای كه اعمال شود و نتیجه آن نشان دهد كه از نرخ بزهكاری كاسته شده، آن رویه را می‌توان پیشگیری دانست.

انواع پیشگیری

پیشگیری از جرم، اقسام گوناگونی دارد كه در یك تقسیم بندی به پیشگیری كیفری و غیر كیفری منقسم می شود. به طوركلی هدف پیشگیری، كاهش شیوع و بروز طول مدت شیوع و ناتوانی باقیمانده از یك رخداد است و در سه سطح صورت می‌گیرد. پیشگیری اولیه عبارت است از برنامه‌ها و خدماتی كه به جمعیت عمومی به منظور جلوگیری از وقوع یك رخداد ارائه می‌شوند. پیشگیری ثانویه عبارت است از برنامه‌ها و خدماتی كه در مراحل اولیه بروز رخداد ارائه می‌شود و منجر به شناخت به موقع و جلوگیری از پیشرفت و طولانی مدت شدن آن می‌گردد.

 پیشگیری ثالث برنامه‌ها و خدماتی را در بر می‌گیرد كه هدفشان، كاستن از شیوع آثار و ناتوانی حاصل از وقوع رخداد می‌باشد. پیشگیری كیفری عمدتاً ماهیت كیفری داشته و بر عهده قوه قضائیه می‌باشد. مخاطبان این نوع پیشگیری مجرمان می‌باشد. اقدامات پیشگیرانه از جرم با جرم انگاری رفتار‌ها و كیفر دادن مرتكبین این رفتارهای مجرمانه و اغلب در راستای پیشگیری از تكرار جرم انجام می‌گیرد. پیشگیری غیر كیفری شامل تدابیری است كه ماهیت غیركیفری داشته و بیشتر در راستای پیشگیری از بزه و نه تكرار آن اتخاذ می‌شود. پیشگیری اجتماعی و پیشگیری وضعی از جدید ترین طبقه بندی انواع پیشگیری غیر كیفری به شمار می‌آید.

پیشگیری اجتماعی

پیشگیری اجتماعی شامل اقداماتی است كه درصدد تاثیر گذاری بر عوامل موثر بر ارتكاب جرم می‌باشد و عمدتاً بر تغییر محیط‌های اجتماعی و انگیزه‌های مجرمانه متمركز می‌شود. در پیشگیری اجتماعی تاكید و تمركز بر عوامل اجتماعی موثر در تكوین جرم است. این پیشگیری می‌كوشد تا با دستكاری و تغییر محیط و عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و.. ریشه‌های جرم را بخشكاند. مدل پیشگیری اجتماعی تاكید زیادی بر «دلایل ریشه‌ای» جرم دارد.

پیشگیری وضعی

این نوع پیشگیری كه به صورت علمی در دهه 1980 مطرح شد با توجه به شرایط بزهكار، نوع جرایم، اهداف و موضوعات جرم و خصوصیات بزه دیده، اقداماتی را به اجرا می‌گذارد كه فرایند آنها از بین رفتن و یا تضعیف موقعیت‌ها و فرصت‌های ارتكاب جرم خواهد شد.

بر اساس تعریف كلارك، پیشگیری وضعی یا وضعیتی جرم، اتخاذ تدابیر و شیوه‌هایی است برای كاهش فرصت ارتكاب جرم كه به سوی شكل كاملاً خاصی از جرم نشانه می‌رود؛ متضمن طراحی و مدیریت محیط بلاواسطه (صحنه و محل وقوع جرم) یا همان نظارت و تحت نفوذ درآوردن هرچه پایدارتر و سازمان یافته تر محل وقوع جرم است؛ به گونه‌ای است كه زحمات و خطرات ناشی از اقدام برای ارتكاب جرم را افزایش داده و سود حاصله مورد نظر اكثر مرتكبین را كاهش می‌دهد. در پیشگیری وضعی اقدامات پیشگیراننده از جرم، معطوف به گونه‌های ویژه‌ای از جرایم است كه از طریق اعمال مدیریت و مداخله در محیط، كاهش فرصت‌های جرم و افزایش خطرات ناشی از ارتكاب بزه كه همواره مد نظر شمار زیادی از مجرمان است، با بزهكاری مقابله می‌گردد.

نتیجه گیری

به طور كلی می‌توان گفت از نظر جامعه شناختی، جامعه امروزی، یك جامعه پرخطر است كه خطرهای موجود در آن عمدتاً توسط انسان‌ها ایجاد می شود. بدین ترتیب شناسایی و كنترل خطرهای انسان ساخته، یكی از دغدغه‌های مهم می‌باشد. به طور طبیعی افزایش میزان بزه دیدگی واقعی ناشی از زندگی در جامعه پرخطر، سبب افزایش خواسته‌های مردم برای كنترل و كاهش خطر جرم شد. در پیشگیری وضعیتی می‌توان با مداخله در محیط و مدیریت و كنترل بحران و موقعیت‌های خطر، ضمن افزایش هزینه ارتكاب بزه برای بزهكاران و درنتیجه كاهش سود حاصله از ارتكاب جرم، سهولت ارتكاب بزه را به حداقل رسانده و از بزه دیده واقع شدن افراد در محیط اجتماعی جلوگیری به عمل آورد.

مركز ملی پیشگیری از جرم، پنج شیوه برای مدیریت خطر جرم معرفی كرده است: اجتناب از خطر، كاهش خطر، توزیع خطر، انتقال خطر و پذیرش خطر. اجتناب از خطر را می‌توان با از بین بردن فرصت‌های جرم محقق كرد، مانند به همراه نداشتن پول نقد. كاهش خطر از طریق كاهش فرصت‌های ارتكاب جرم قابل اجراست، مانند نگهداری پول نقد در محل امن. توزیع خطر را می‌توان ایجاد خطر متقابل نامید. برای نمونه استفاده از ابزار امنیتی در مغازه طلافروشی، خطر دستگیر شدن را متوجه بزهكار می‌كند. در انتقال خطر می‌توان با بیمه كردن اموال قیمتی، خطر سرقت و خسارت ناشی از آن را متوجه شركت بیمه نمود. منظور از پذیرش خطر، این است كه در صورت عدم امكان اجرای روش‌های بالا، باید خطر را به صورت یك واقعیت اجتماعی پذیرفت.

منبع : تهیه و تنظیم: مرکز اطلاع رسانی فرمانده انتظامی غرب تهران

برچسب ها : حفاظت مراقبت پیشگیری از جرم امنیت حفاظتی مراقبتی امنیتی پیشگیری اجتماعی پلیس نگهبان کاهش جرم نگهبان محله