اوباش گری و مزاحمت خیابانی معضل جدیدی نیست اما آنچه که این روزها خانواده ها و کارشناسان مسائل اجتماعی را بیشتر از گذشته نگران کرده، روی آوردن برخی از جوانان و نوجوانان به کارهای خلاف عرف و قانون است

دیده اذیت و آزار، اخاذی، ایجاد مزاحمت های ناموسی و اجتماعی و ایجاد ترس در شهروندان در فضاهای عمومی و بعضاً فضای مجازی از نمونه های بارز جرم و کجروی است. برچسبی که به مجرمان این پدیده در مواردی الصاق می شود "اراذل و اوباش" است.

در قوانین کیفری ایران از مجرم یا مجرمان این نوع به عنوان اراذل و او باش نام برده نشده است. این مفهوم در حوزه عمومی بیشتر برای کسانی به کار می رود که دارای سابقه جرایم فوق الذکر و ایجاد مزاحمت و عربده کشی هستند از این گروه در واژه علمی جامعه شناسی با عنوان "مهاجمان فضا و محله" نیز نام برده می شود که مفهوم تقریبا مناسبی برای توصیف پدیده اراذل و او باش است.

در گذر از کوچه پس کوچه های شهرها با افرادی روبه رو می شویم که با خالکوبی نقش های نامفهوم و خط هایی شبیه الفبای شرقی، چند زخم بازمانده از آثار چاقو و قمه در صورت، لباس های خاص و ریش هایی بلند به سبک داعش سعی دارند خود را از دیگر مردمان شهر متمایز کنند.

البته اوباش گری در محله های مختلف و یا شهرها با شمایل و تیپ های گوناگون رخ می دهد اما وجه مشترک همه آنها این است که فرد اوباش با انگشت نما شدن در یک محدوده جغرافیایی، بین گروه های نابهنجار برای خود نامی دست و پا کرده و با عربده کشی و مزاحمت های خیابانی، رعب و وحشت را در دل ساکنان محله های مختلف ایجاد می کند.

اوباش گری و مزاحمت خیابانی معضل جدیدی نیست اما آنچه که این روزها خانواده ها و کارشناسان مسائل اجتماعی را بیشتر از گذشته نگران کرده، روی آوردن برخی از جوانان و نوجوانان به کارهای خلاف عرف و قانون است که زمینه را برای ورود آنها به خرده فرهنگ های اوباش گری و انگشت نما شدن هموار می کند.

فرهنگ معین، واژه «اوباش» را یک واژه عربی و آن را جمع «وَبش» می داند و برای آن مفاهیمی از قبیل فرومایگان، ناکسان، مردمان پست، بی سروپایان، سفله مردم، ولگردان، عامیان بی تربیت، بی باکان و ... ارائه می دهد.

این پدیده آنقدر زشت و ناهنجار است که آموزش به محیط های خانوادگی، همسالان، هم نشینان و رفع فقر فرهنگی و عدم آگاهی در خصوص این پدیده ناهنجار اجتماعی می تواند، نقش پر رنگی در جلوگیری یا حداقل کاهش این نوع برخورد های زشت از سوی اراذل و اوباش داشته باشد.

همچنین ضعف آگاهی مردم و قدرت قهریه در برخورد با این پدیده، می تواند نقش عمده ای در بروز آشکارتر آن داشته باشد و پلیس به عنوان عنصر اصلی در برقراری نظم و امنیت اجتماعی باید حضوری فعال و پویا در این مهم ایفاء کرده و بتواند با دست باز در این میان عمل کند.

علل و عوامل اجتماعی بروز جرم

تأثیر عوامل اجتماعی در ایجاد شخصیت بزهکار با توجه به عوامل فردی به عنوان زیربنای شخصیت، از اعتبار بسیاری برخوردار است. محیط شخصی بزهکار، فرهنگی که در آن رشد کرده و همچنین محیط اقتصادی از جمله عوامل انکار ناپذیرند در ارتکاب بزه باید مورد توجه قرار گیرند.

مهاجرت و اختلاف فرهنگی

مهاجرت ‌های بی‌حساب و حرکت دائمی مردم از منطقه‌ای به منطقه دیگر یکی از عوامل مهم در ازدیاد جرایم است. مهاجران به سختی می توانند خود را با شرایط اجتماعی و حیات جدید و فرهنگ آن منطقه سازگار کنند.

مهاجران از طریق جا انداختن و تثبیت موقعیت خود گاهی رفتاری خلاف انتظار از خود بروز می‌دهند و البته این امر درباره نسل اول مهاجران اندک است و نسل های بعد که خود را در آن منطقه صاحب حق و آب و گلی یافتند، زیادتر می شود. در حوزه‌های جوامع شهری، روابط اجتماعی بر اساس منافع شخصی است.

ناراحتی‌ های شخصیتی فرد در جامعه شهری زمانی به اوج خود می‌رسد که تحرک و جا به جایی جمعیت افزایش یابد و افراد در جوامع جدید خود را بیگانه و تنها احساس کنند. بیگانگی در مهاجران تا جایی می‌رسد که برادر و خواهر هم همدیگر را فراموش می‌کنند.

در نتیجه انسان مهاجر در جوامع شهری به موجودی مبدل می‌شود که فقط هدف اساسی و اولیه او ارضاء نیازهای شخصی خودش است. چون هر کس فقط خود را مسئول تأمین زندگی خود می‌داند و هیچ گونه وابستگی گروهی و اجتماعی دیده نمی‌شود.

به همین دلیل فرد مهاجر در جامعه جدید دچار ناراحتی و عقده‌های زیادی می شود و عصبانیت و پرخاشگری وی تقویت می‌شود، اما چون قادر نیست این پرخاش را بروز دهد و همچنان با تحقیر روبه رو است، از این رو عصبانیت و پرخاشگری آرام آرام در وی تقویت می‌شود و به صورت برخورد و نزاع با دیگران بروز می‌کند.

فقر و بیکاری

نتیجه بعدی که از مهاجرت حاصل می شود، فقر و بیکاری است. بدیهی است اوضاع نابسامان اقتصادی و تضاد فرهنگی، مهاجران و خانواده های آنان را در شرایط بسیار نامناسب قرار داده و استعداد ناسازگاری و بزهکاری آنان را افزایش می دهد.

فقر یکی از عوامل جرم زاست. فقر می تواند به طور مستقیم و غیر مستقیم فضیلت های جوامع انسانی را نابود کند و استعدادهای آدمیان را تباه سازد. بین بحران های اقتصادی و افزایش بعضی از گونه های تبهکاری، یک همبستگی مثبت وجود دارد و آمارها نیز اغلب آن را تأیید کرده است.

متاسفانه در چند سال اخیر افزایش مهاجرت و حاشیه نشینی و گسترش و ظهور فضای مجازی، شاهد افزایش ارتباطات اراذل و اوباش در شبکه های اجتماعی، کری خوانی، مبارزه طلبی و جمع کردن مریدان و طرفداران جدید در قالب دنبال کننده و مخاطب در فضای مجازی بوده ایم که رفتارهای خاص آنان، نمونه بارز ترویج خشونت و عادی سازی آن به شمار می رود و در این بین می توان به فعالیت "م- ط" از اراذل و اوباش معروف، مجرم مشهور و سابقه دار استان اشاره كرد که به نوعی به «لات مجازی» مشهور شده بود.

در ماجرای قتل طلبه‌ 46 ساله همدانی به ضرب گلوله توسط یکی از اشرار سابقه ‌دار، این اوباش تصاویری از خود قبل از این حادثه را در فضای مجازی منتشر کرده بود که نمونه بارز خشونت طلبی در فضای مجازی است.

رهبر معظم انقلاب با اشاره به شهادت طلبه همدانی، نا امن شدن فضای مجازی را موجب ضرر و زیان مردم دانستند و بر وظیفه نیروی انتظامی در تأمین امنیت این فضا تأكید كردند و بیان داشتند: «قاتل روحانیِ همدانی در صفحه اینستاگرام با چهار نوع اسلحه، تصاویری از خود منتشر كرده كه مقابله با این گونه موارد وظیفه نیروی انتظامی است».

«محمدعلی پورمختار» عضو كمیسیون حقوقی و قضائی مجلس شورای اسلامی نیز با تاكید بر لزوم تلاش بیشتر برای مقابله با ناهنجاری‌ها در شبكه‌های اجتماعی گفته است: «از لحاظ فنی این امكان وجود دارد تا محتوای این فضا را فیلتر و اجازه داده نشود تا خلاف قانون مطالبی منتشر شود».

علل و عوامل فردی

تاثیر جنسیت:

شکی نیست که در هر جامعه تعداد مردان بزهکار به مراتب بیش از زنان تبهکار آن جامعه است. نگاهی به جمعیت زندان ها و آمار زندانیان مرد وزن در کشورهای مختلف مؤید این حقیقت است که اختلاف بسیار فاحش بین تعداد مردان و شمار زنانی که تحت تعقیب کیفری قرار گرفته و محکومیت جزایی یافته اند، وجود دارد.

دلیل عدم حضور زنان در آمار و تحلیل های جرم شناختی را می توان محصول طرز تفکری دانست که در دوران قدیم نسبت به آنها وجود داشته است. منازعه به خاطر وجود خشونت و جنایت در آن، از جمله جرایم مردانه محسوب می شود و محل وقوع آن نیز بیشتر ملأ عام و خیابان ها است.

در مورد زنان، محل حادثه بیشتر منازل و زمینه ایجاد آنها عمدتاً اختلافات خانوادگی است با این وجود، موارد منازعه زنان در خیابان ها نیز، دور از انتظار نیست که دلیل آن می تواند حضور گسترده تر زنان در عرصه های اجتماعی باشد.

اختلالات روانی:

در خصوص اختلالات روانی و تأثیر آن بر ارتکاب جرم، مطالعات زیادی صورت گرفته است. در اکثر این مطالعات، مشاهده شده که ارتکاب به جرم در بیماران روانی نسبت به افراد عادی بیشتر است. در بعضی از این مطالعات تأثیر اختلالات روانی بر جرایم خشونت بار، شایع تر گزارش شده است.

ویژگی اصلی شخصیت غیراجتماعی (ضد اجتماعی) بی اعتنایی و تجاوز به دیگران است، رفتار های خاصی که مشخص کننده اختلال های رفتارهای ارتباطی هستند یکی از این مقوله هاست. پرخاشگری نسبت به اشخاص یا حیوانات، تخریب اموال، کلاهبرداری یا دزدی، قانون شکنی ‌های وخیم.

اختلالات خلقی:

ارتکاب جرم می تواند، ناشی از افسردگی فرد مجرم باشد و یا ممکن است  ارتکاب جرم به علت احساس گناه یا دستگیر و زندانی شدن دچار افسردگی شود یا احتمال دارد مجرم به هنگام ارتکاب جرم افسرده باشد اما افسردگی عامل برانگیزاننده جرم باشد.

یکی از بیشترین ارتباطات میان افسردگی و جرم زمانی است که باور عمیق فرد نسبت به بی اصل بودن زندگی چنان او را ناامید کند که قبل از انتحار، فرزندان و دیگر اعضای خانواده خود را به قتل برساند. وجود وهله های آشفتگی و افسردگی پس از روان گسیختگی می تواند از متداول ترین اختلالات در مجرمان دانست.

 پیشگیری از  اوباش گری در فضای حقیقی و مجازی

برای پیشگیری از وقوع جرم، که در حال حاضر از پیچیدگی های خاصی برخوردار است، راه کارهای متناسب ضروری به نظر می رسد.

*بند 5 اصل 156 قانون اساسی، از جمله وظایف قوه قضائیه را پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمان قلمداد کرده است و طبق اصل 157، قوه مزبور مکلف به ایجاد تشکیلات مناسب برای تحقق امر پیشگیری از وقوع جرم است.

*افزایش هزینه جرم و وضع قوانین و مجازات های سنگین یکی از این راهکارها است چرا که اصولاً مجازات ‌ها باید موجب شود تا مرتکب جرم به علت تحمل سختی و مشقت اعمال مجازات در آینده از ارتکاب جرم خودداری کند. هر چه شدت قبح رفتار ارتکابی در نظر جامعه بیشتر باشد، مجازات تعیین شده نیز باید شدیدتر لحاظ شود.

*پیشگیری اجتماعی رشد مدار که می توان با شناسایی عوامل خطر، تقویت عوامل حمایتی و مداخله زودرس از پایداری افراد در بزهکاری جلوگیری کند.

*پیشگیری جامعه مدار با اقدامات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی پیش گیرنده ای می شود نسبت به محیط هایی که فرد در آنها کار و زندگی می کند، اعمال شوند.

*باید از لحاظ فنی این امكان وجود داشته باشد تا محتوای فضای مجازی را فیلتر و اجازه داده نشود تا خلاف قانون مطالبی منتشر شود.

*مدیریت فضای مجازی باید مبتنی بر قوانین و مبانی ارزشی كشور باشد كه رسالت اولیه پیاده‌ سازی این مهم بر عهده وزارت ارتباطات است.

*تعامل و مشارکت نیروی انتظامی با دستگاه قضائی و استفاده از همه ظرفیت های دستگاه های مرتبط به ویژه دستگاه های امنیتی نقش مهمی در پیشگیری و مقابله با این جرایم در فضای حقیقی و مجازی دارد.

منبع : انتهاي خبر // پایگاه خبری پلیس ایران

برچسب ها : نیروی انتظامی نگهبان حفاظت امنیت حفاظتی نگهبان محله تجهیزات دفاع شخصی پلیس